The Great Poet Santokh Singh, in his [[Garab Ganjini Tika]], a commentary on Japu Ji Sahib, writes a counter to Udasi Anandghan's interpretation of Guru Nanak having multiple Gurus. This passage below is one portion of the response, putting into perspective how many conceptualized notions of the Devi as identical to Mahakal, Great Death, the Divine.
ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੋ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਰੀਤਿ ਕੋ, ਸੋ ਤੋ ਸਿੰਘ ਕੀ ਰੀਤਿ ਸੋਂ ਗਰਜਤ ਹੈ ਦੇਸਨ ਪਰਦੇਸਨ ਮੈਂ -- ਭਾਣਾ ਮਾਨਣੇ , ਹਉਮੇ ਕੋ ਤਜਣੋ , ਸਤਿਨਾਮ ਕੋ ਸਿਮਰਨ, ਸਰੂਪ ਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤਿ -- ਇਹ ਮਤਿ ਸਤਿਗੁਰਨ ਕੋ । ਜੈਬੁਕ (ਗਿਦੜ ਵਰਗੇ) ਜੈਸੇ ਅਪਰ ਮਤ ਜੋ ਹੈਂ ਤਿਨ੍ਹੋਂ ਮੇਂ ਕੈਸੇ ਮਿਲਤ ਹੈਂ । ਹੈਰੰਨਗਰਭੀ ਬ੍ਰਹਮਾ ਕੇ ਸੇਵਕਨ ਕੋ ਮਤ, ਬੈਸਨੋ ਬਿਸ਼ਨ ਕੇ ਦਾਸਨ ਕੋ ਮਤ, ਸ਼ੈਵੀਨ ਸ਼ਿਵ ਕੇ ਉਪਾਸਕੀ, ਤਿਨ ਕੋ ਮਤ, ਤੀਨੋਂ ਦੇਵਨ ਕੇ ਮਤ ਆਦਿ ਔਰ ਅਨਕ ਹੈਂ ਪਰਸਪਰ ਬਿਰੋਧੀ, ਏਕ ਦੂਸਰੇ ਕੋ ਖੰਡਨ ਕਰਤ ਹੈਂ, ਤਿਸ ਕੋ ਔਰ ਖੰਡਤ ਹੈਂ, ਅਪਨੇ ਪਖਬਾਦ ਕੇ ਹੇਤ ਅਨੇਕਾਨ ਅਨੇਕ ਤਰਕ ਉਠਾਵਤ ਹੈਂ । ਅਪਨੇ ਮਤਿ ਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬੇਦ ਕੀ ਸ਼੍ਰੁਤੀ ਖੋਜਿ ਖੋਜਿ ਰਾਖੀ ਹੈਂ, ਔਰ ਕੇ ਖੰਡਬੇ ਹਿਤ ਭੀ ਖੋਜ ਲਈ ਹੈਂ । ਅਪਨੇ ਸਤਿਗੁਰ ਨਿਰਵੈਰੁ, ਜਿਸ ਮੈਂ ਜੀਵਨ ਕੋ ਕਲ੍ਯਾਨ ਹੋਇ ਸੋ ਕਹਿ ਗਏ ਹੈਂ । ਸੂਧੀ ਬਾਤ; ਜਿਸ ਕੋ ਇਸ ਰੀਤਿ ਕੀ ਗ੍ਯਾਤਾ ਨਹੀਂ ਸੇ ਅਨੇਕ ਕਲਪਨਾ ਉਠਾਵਤ ਹੈ । ਜਿਨ੍ਹੋਂ ਨੇ ਏਹ ਸਮਝ ਰਾਖੀ ਹੈ ਬਹੁਰ ਸਤਿ
The teachings of the True Guru, the path that he has established, is the path of a tiger, which roars across lands and foreign places, [it consists of] -- accepting divine will, renouncing ego, meditating on the True Name, and realizing one’s true Self — this is the wisdom of the True Gurus. How can such a teaching be compared with the other doctrines, which are like jackals?
The doctrine of the followers of Hiraṇyagarbha Brahmā, of the Vaiṣṇavas devoted to Viṣṇu, and of the Śaivas who worship Śiva – all these and countless others are mutually opposed. These sects contradict one another, each attempting to refute the other. For the sake of their own sectarian arguments, they raise countless arguments. They search through the Vedic scriptures to selectively uphold their own views while also finding passages to refute others.
But our True Guru is beyond enmity (_nirvair_). He has only spoken that which leads to the liberation (_kalyān_) of all beings. The straight truth is this -- those who do not understand this path [of the Guru] raise numerous speculations – but those who have grasped this wisdom and follow the teachings of the True Guru attain liberation and true peace with ease.
ਔਰ ਜੋ ਸ਼ਾਸਤਨ ਮੈਂ ਹੋ ਕਰਿ ਪਖ ਬਾਦ ਕੋ ਉਠਾਵਤ ਹੈਂ, ਬਹੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਮਤਿ ਕੋ ਰਲਾਯੋ ਚਾਹਤ ਹੈਂ, ਸੋ ਅਨਜਾਨ ਹੀ ਠਗ੍ਯੋ ਜਾਇਗੋ, ਨਿਸਚੇ ਵਾਰੇ ਜੋ ਸਿਖ ਹੈਂ ਸੋ ਤੇ ਸੁਪਨ ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਤਿਨ ਕੋ ਕਹਿਨੋ ਨਹੀਂ ਮਾਨੇਂਗੇ। ਐਸੀ ਐਸੀ ਤਰਕਾਂ ਅਨੰਦਘਨ ਕੇ ਅਰਥ ਕਰਨੇ ਪਰ ਔਰ ਅਨਕ ਉਠਤ ਹੈਂ ।
And those who, taking their stand on the scriptures, raise sectarian/partisan debates and then attempt to mix their own intellect with the wisdom of the True Guru — only ignorant ones will be deceived. Undoubtedly, those who are true Sikhs will not accept their words even in a dream. Many such debates arise when interpreting Anandghan’s translations.
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ਇਸੀ ਬਾਤ ਤੇ ਭਵਿੱਖਤ ਬਿਚਾਰਿਕੈ ਅਪਨੇ ਗੁਰਨ ਕੋ ਨਿਰਨਾ ਕਰਿ ਗਏ ਹੈਂ, ਜੋ ਲੋਕ ਆਸ਼ੈ ਤੋ ਸਤਿਗੁਰਨ ਕੋ ਸਮਝਹਿਂਗੇ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਕਿਸੀ ਕੇ ਮਤਿ ਕੋ ਅਨੁਮਾਨ ਕਰੈਗੋ, ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਕੋ ਕਰੈਗੋ, ਯਾਂਹੀ ਤੇ ਗੁਰ ਬਤਾਇ ਗਏ ਹੈਂ, ਸੋਈ ਕਹਤ ਹੈਂ:
The Exalted Tenth King, reflecting upon this matter with foresight, affirmed his Guru. Those who have not understood Gurus [affirmations/teachings], they’ll project their own doctrine onto them, and others would project another, this is why the Guru has declared clearly, as he said:
**ਆਦਿ ਅੰਤ ਏਕੈ ਅਵਤਾਰਾ । ਸੋਈ ਗੁਰੂ ਸਮਝੀਅਹੁ ਹਮਾਰਾ । (ਚ੍ਰਰਿਤ੍ਰੋਪਾਖਯਾਨ)**
**Beginning to end, that One incarnation, understand that alone as my Guru!**
- Chritaropakhyan, [[Dasam]]
ਅਰੁ ਦੇਵੀ ਜੋ ਪ੍ਰਤੱਖ ਕਰੀ ਕਹਿਤੇ ਹੈਂ, ਸੋ ਕੈਸੇ ? ਜੋ ਅਨੇਕ ਸਥਾਨ ਬਿਖੈ ਅਪਨੀ ਬਾਣੀ ਮੈਂ ਉਸਤੁਤਿ ਚੰਡਿਕਾ ਕੀ ਕਰੀ ਹੈ ਤਿਸ ਕੋ ਸੁਨਿਕੇ ਪੀਛੇ ਤੇ ਲੋਕ ਅਨੰਦਘਨ ਜੈਸੇ ਕਹਿਤੇ ਹੈਂ ਜੋ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ਕੋ ਗੁਰੂ ਦੇਵੀ ਹੈ । ਤਹਾਂ ਭੀ ਨਿਰਨੈ ਕਰ ਗਏ ਹੈਂ ।
And for the story of the Devi, who has said to become manifest, how to think of that then? After hearing the countless places across the Guru's writings where praise of Caṇḍikā is written, people like Anandghan say the Tenth King's Guru was the Devī. Here too however the Guru has clarified:
ਪ੍ਰਮਾਣ: Evidence
**ਅਰੁ ਸਿਖ ਹੌ ਆਪਨੇ ਹੀ ਮਨ ਕੋ ਇਹ ਲਾਲਚੁ ਹਉ ਗੁਨ ਤੌ ਉਚਰੋ । (ਚੰਡੀ ਚਰਿਤ੍ਰ - 231)**
**May I give this instruction to my mind, and maintain this desire, that I may ever utter your praises!**
ਸੋ ਪ੍ਰਥਮ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ਤੇ ਦਸਵੀਂ ਪ੍ਰਯੰਤ ਸਰਬ ਕੋ ਏਕ ਆਸ਼ੈ ਹੈ, ਏਕ ਹੀ ਇਨ ਕੋ ਗੁਰ ਹੈ, ਏਕ ਹੀ ਇਨ ਕੋ ਸਰੂਪ ਹੈ, ਮੁਕਤਿ ਹਿਤ ਏਕ ਹੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ; ਜੋ ਬਿਲੱਖਣ ਸਮਝਤ ਹੈਂ ਤਿਨ੍ਹੋਂ ਤੇ ਮੂਰਖ ਅਧਿਕ ਔਰ ਕੌਨ ਹੈ ? ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪ ਹੀ ਕਹਿ ਗਏ ਹੈ:
From the First Emperor to the Tenth, they all had the same foundation [essence/philosophy], they all had the same one Guru, they all had the same form (_sarūp_), for the purpose of liberation they all had the same teachings. Those who think of these as different [essence/gurus/forms/teachings] who would be a greater idiot than them? Guru Ji himself has said:
**ਅਮਰਦਾਸ ਰਾਮਦਾਸ ਕਹਾਯੋ । ਸਾਧਨ ਲਖਾ ਮੂੜ ਨਹਿ ਪਾਯੋ । (ਬਚਿਤ੍ਰਨਾਟਕ)**
***Guru* Amardas was called *Guru* Ramdaas, the sadhus have understood, but it is beyond the reach of the fools.**
ਮਾਯਾਸਵਲ ਬ੍ਰਹਮ ਜੋ ਕਹਤ ਹੈਂ: ਏਕੋਹੰ ਬਹੁ ਸ਼੍ਯਾਮਾ , ਤਿਸ ਕੋ ਮਹਾਂ ਕਾਲ ਬਰਨ੍ਯੋ ਹੈ, ਸੋਈ ਗੁਰ ਹੈ । ਔਰ ਜੋ ਕਲਪਨਾ ਕਹਤ ਹੈਂ, ਸੋ ਤਿਨ੍ਹੋਂ ਕੀ ਕੌਨ ਮਾਨਤ ਹੈ, ਪਰੇ ਕਰਤੇ ਰਹੈ । ਅਬ ਮੂਲ ਕੋ ਹੀ ਬਰਨਤ ਹੈ, ਔਰ ਕਹਾਂ ਤਕ ਤਿਸ ਕੋ ਅਨਜਾਨਪਨੋ ਕਹੈਂ, ਗ੍ਰਿੰਥ ਬਧਤ ਹੈ ।
That Braham, conjoined with Māyā, which said, "I am One, let me become many!' (Chandogya Upanishad), this Divine is what is called Mahākāl, Great Death/Time, and thus is the Guru. And as for those who dream up other thoughts, who gives them any credence? They remain far from the Creator. Now this is just the root of the explanation, but for how long can I go on and speak about this absurdity? The text is becoming too long.
Garab Ganjini Tika (1829 CE), author: the Great Poet Santokh Singh
Pages 51-52
[[Suraj]]
![[devi mahakal.png]]